Onderwijs in Cuba

Onderwijs in Cuba, op zoek naar de geheimen van onderwijs van hoog niveau.

‘De grootheid van een staat leest men af aan de manier waarop aandacht wordt gegeven aan gehandicapten.’ Fidel Castro sprak deze woorden in december 1989, 10 dagen na de invasie van Panama door de Verenigde Staten.

 

Tijdens de kerstvakantie van 2017-2018 hebben we Cuba bezocht. Een kleurrijke reis.

Van de ruim 11 miljoen inwoners beschouwt 65% zichzelf als blank; ca. 25% is van Afro-Cubaanse origine en 10% is zwart. De oorspronkelijke indiaanse bevolking is al lang geleden opgegaan in de andere bevolkingsgroepen.

Cuba, Varadero, Boca de Camarioca

De geschiedenis

Cuba is het grootste Caribische eiland en het heeft een lange geschiedenis. Tot het einde van de 15e eeuw werd Cuba bewoond door indianen. In 1492 ontdekte Columbus het eiland, dat in 1512 een Spaanse kolonie werd. Ruim drie eeuwen was er Spaans bestuur, toen de haven van Havana een belangrijke rol speelde. Het goud en zilver uit Zuid-Amerika werd via deze haven naar Spanje verscheept.

Aan het einde van de 19e eeuw kwamen de Cubanen gesteund door de Amerikanen in opstand en kwam er een einde aan het Spaanse bestuur.

In 1898 werd het land na de Spaans-Amerikaanse oorlog veroverd door de Verenigde Staten, waarna in 1902 de formele onafhankelijkheid een feit was. Deze onafhankelijkheid betekende echter niet dat de invloed van de Verenigde Staten verminderde. In 1952 was deze voortdurende bemoeienis de aanleiding voor de eerste revolutie van Fidel Castro. Deze mislukte, maar op 1 januari 1959 nam Castro de macht over op Cuba.

Cuba, Havana. Op dit Ministerie in het centrum van Havana levensgroot de beeltenis van revolutionair Che Guevara

De botsing tussen de kapitalistische Verenigde Staten en de communistische Fidel Castro leidde in 1962 tot de Cuba-crisis. Fidel zocht met zijn communistische denkbeelden steun bij de Sovjet-Unie. Cuba verloor met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zijn belangrijkste handelspartner, en de Cubaanse economie stortte in. De crisis werd versterkt door het in 1960 door de Verenigde Staten ingestelde handelsembargo. Tot op de dag van vandaag heeft het land last van de uitvloeiselen van dit embargo, dat op bepaalde gebieden nog steeds van kracht is. President Obama heeft het isolement voor een deel opgeheven, waardoor er meer ruimte is ontstaan voor de ontwikkeling van Cuba. De bezorgdheid van de Cubanen waar het gaat om vrije handel en vrij reizen is met de komst van president Trump toegenomen. Op straat in gesprek met de bewoners zijn wij dan ook geen sympathisanten van president Trump tegengekomen, maar wel veel mensen die vol lof over Obama spraken.

Sinds 2008 is de broer van Fidel Castro, Raoul Castro, president van Cuba.

Onderwijs als vrucht van de revolutie

Over Cuba lijk je nooit uitgesproken. Of het nu gaat over het ‘openluchtmuseumgevoel’, het VS-

embargo of Fidel, er blijken vele meningen. De mate waarin het land zelf een stem heeft lijkt vooral

bepaald te worden door de politieke gekleurdheid van het land. Wat de meningen ook zijn, als het gaat over het onderwijs in Cuba staat vast dat het land een voorbeeldfunctie heeft, zoals de UNESCO aangaf in haar Global Monitoring Rapport. Hierin wordt gesteld dat Cuba een voorbeeld is dat navolging verdient, met name wat betreft onderwijs aan de meest kwetsbaren.

 

Onderwijs in Cuba is één van de belangrijkste vruchten van de revolutie. Daar waar voor de revolutie het onderwijs slechts toegankelijk was voor de rijken, besteedt de overheid sinds het begin van de revolutie in 1959 10% van haar overheidsbudget aan onderwijs. Ter vergelijk in Nederland was dit in 2015 6,3 %. Alle Cubanen kunnen kosteloos onderwijs volgen, van basisonderwijs tot en met universiteit.

 

Fidel Castro zei hierover: ‘Zonder onderwijs geen vrijheid.’ Onderwijs geeft mensen kansen en mogelijkheden om in vrijheid te kunnen leven, door Cubanen samengevat met: ‘Ser culto para ser libre’ (wees een ’sekte’ om vrij te zijn).

 

Cuba  was in 1961 het eerste land in Amerika dat ’vrij van analfabetisme’ werd verklaard, amper drie jaar na de overwinning van de revolutie. Zevenentwintig andere Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse landen en Nieuw-Zeeland (hebben) leren lezen en schrijven dankzij de Cubaanse alfabetiseringsmethode Sí, yo puedo.

Onderwijs speelt een belangrijke rol in Cuba ondanks de armoede.

 

Een hoge scholingsgraad en een verplicht en gratis onderwijssysteem van peuterspeelzaal tot universiteit. De alom vertegenwoordigde aandacht voor de Cubaanse geschiedenis met de daarbij horende aandacht voor de helden van de revolutie, de Spaanse taal en de kunst- en sporteducatie dragen samen bij aan een systeem dat goed scoort.

Waarom reizen we naar Scandinavië in plaats van Cuba om van het onderwijssysteem te leren?

 

Het Systeem

Het Cubaanse onderwijs kent voorschoolse educatie, circulo infantil, voor kinderen van 1 tot 6 jaar. Deze voorschool valt niet onder de leerplicht en is gericht op de gedrags-, intellectuele- en affectieve ontwikkeling.

We hebben in een dorpje bij Varadero een school voor basisonderwijs bezocht. Hier is zowel een voorschool als basisonderwijs gevestigd. In een naastgelegen dorpje ligt de middelbare school.

Onderwijs in Cuba is onderverdeeld in graden, waarbij de graden 1 t/m 6 het basisonderwijs vormen en het voortgezet onderwijs de graden 1 t/m 9. Net als in Nederland kent Cuba na de middelbare school beroepsonderwijs. Na graad 9 duurt een beroepsopleiding vier jaar. Instromen na de twaalfde is ook een optie. In dat geval duurt het vervolgonderwijs nog drie jaar. Het blijft altijd mogelijk door te stromen naar het hoger onderwijs.

Het pre-universitair onderwijs kent drie graden (10 t/m 12). Leerlingen met uitzonderlijk talent kunnen worden geselecteerd voor speciale stromen als sport, exacte vakken en kunst.

Cuba heeft zich het ambitieuze doel gesteld om het hoogst opgeleide land ter wereld te zijn. Er is dag- en avondonderwijs en er zijn vrij toegankelijke cursussen. Vanuit de evaluatie van het pre-universitair onderwijs kunnen studenten worden toegelaten aan de universiteit. Toelating volgens een toegangsexamen behoort ook tot de mogelijkheden.

 

Kwalitatief onderwijs

Is het dan toch de groepsgrootte die de kwaliteit bepaalt?

 

Binnen het basisonderwijs wordt gewerkt met een gemiddelde van 13,5 leerlingen per leerkracht. Na de basisschool loopt dit aantal op naar 15. Op de universiteit ligt het aantal op 20 studenten. Door het nationaal curriculum en de centraal georganiseerde examinering is er een uniform en gestandaardiseerd niveau. Praktijk en theorie gaan hand in hand, waardoor studenten direct werkervaring opdoen. De docenten zijn allemaal universitair geschoold.

Al in 1998 wees UNESCO in een rapport op het hoge niveau van het Cubaanse onderwijs. In 2006 bleek door toetsing in taal, wiskunde en wetenschap dat de Cubaanse studenten nog steeds ver voorlopen op die in andere landen, en ook in 2018 is de trots op het onderwijssysteem voelbaar en zichtbaar op alle scholen. Het is, gezien door onze westerse bril, zeer opmerkelijk dat er in Cuba nauwelijks ICT-middelen worden ingezet in het onderwijs. Een digibord of iPad zijn wij niet tegengekomen. Dit is geheel passend in (het gebrek aan) de landelijke ICT-infrastructuur, en het heeft het ons laten zien dat onderwijs met een krijtje en zonder groepsplannen ook van uitstekende kwaliteit kan zijn.

Cuba, Boca de Camarioca, basisschool; onderwijs met een krijtje functioneert hier uitstekend

 

Speciaal onderwijs

Speciaal onderwijs bestaat in Cuba op verschillende niveaus en is gedifferentieerd in functie van het probleemgebied. Leerlingen zijn er intern of half intern. Dit heeft veel weg van ons voormalige clusteronderwijs. De interne voorzieningen zijn opmerkelijk goed, wat laat zien dat niet alleen het onderwijs, maar ook de medische zorg in Cuba van hoog niveau zijn.

 

Door al deze voorzieningen kunnen er in Cuba kinderen naar school die we binnen het Nederlandse systeem door bijvoorbeeld de aard van de handicap minder snel zullen tegenkomen. Dit maakt het systeem inclusiever dan het onze. In het regulier onderwijs zijn de klassen kleiner dan bij ons, waardoor er minder werkdruk is voor de leerkrachten en meer kinderen in de reguliere klassen kunnen blijven. Daarnaast is er in het speciaal onderwijs plaats voor heel veel kinderen.

Cuba, Trinidad; schoolbus

 

Wat opvalt is de erkenning en ontplooiing van verschillende talenten ondanks de handicap. Er zijn speciale behandelprogramma’s die aansluiten bij de handicap en die worden begeleid door fysiotherapeuten en artsen. Ook hier valt de kleinschaligheid en individuele begeleiding op.

Je kunt met recht zeggen dat het speciaal onderwijs een significantie verwezenlijking is van de revolutie!

Cuba, Havana. In Cuba doen mensen met een handicap gewoon mee in de maatschappij.